اسم:
-عدد: 1-مفرد
2-مثنی
3-جمع ( جمع سالم – جمع مکسر در صورت مکسر بودن به مفرد آن
اشاره می کنیم )
نوع* : 1-مذکر
2- مؤنث
*در کتاب چهارم به انواع مذکر و مؤنث اشاره شده است .
حقیقی ( اسمی که بر جاندار دلالت میکند مانند رجلٌ مذکر حقیقی – امرأةٌ مؤنث
حقیقی )
مجازی ( اسمی که برغیر جاندار دلالت می کند مانند کتابٌ مذکر مجازی –
مسطرةٌمؤنث مجازی)
مؤنث معنوي( اسم مؤنثي كه علامت تأنيث ندارد. زينب- - اُم- شمس- اعضاي زوج
بدن- اسامي شهرها و كشورها.)
.مؤنث لفظي( اسم مذكري است كه علامت تأنيث داشته باشد. حمزه- معاويه- طلحه(.
** نشانه های تأنیث۱.تاء مدوره ۲.الف ممدوده ۳.الف مقصوره
نكته مهم : اين علامتها نبايد جزءِ سه حرف اصلي باشند . اگر جزء حروف اصلي كلمه باشند
ديگر نشانه مؤنث نيستند و اسم مذكرند . مانند : حياء – ماء – فتي.
جامد یا مشتق
جامد : به اسمی گفته می شود که از کلمه ی دیگر گرفته نشده باشد .
مشتق : به اسمی گفته می شود که از کلمه ی دیگری گرفته شده باشد و 8 نوع دار ( اسم فاعل – اسم مفعول – اسم مکان یا زمان – اسم تفضیل – اسم مبالغه – اسم آلت – صفت مشبهه)
* اسم آلت در رشته ی علوم انسانی
معرفه یا نکره
معرفه به اسمی گفته می شود که شناخته شده است و 6نوع دارد : ( اسم علم – ضمیر – اسم اشاره – اسم موصول – اسم معرفه با ال – اسم معرفه به اضافه )
نکره به اسمی گفته می شود که شناخته شده نباشد .
معرب یا مبنی
معرب به اسمی گفته می شود که در موقعیت های مختلف حرکت حرف آخر آن تغییر کند .
مبنی به اسمی گفته می شود که در موقعیت های مختلف حرکت حرف آخر آن ثابت باشد .
مانند ( ضمیر – اشاره – موصول – استفهام – شرط- عدد مرکب )
*در اسم موصول و اسم اشاره مثنی معرب می باشد .
**در عدد مرکب اثنا عشر و اثنتا عشرة بخش اول معرب می باشد .
مقصور – منقوص – ممدود – صحیح الآخر
اسم مقصور: اسمي است كه به الف ختم مي‌شود. مانند: موسي، دنيا و ....
اسم ممدود: اسمي است كه به الف و همزه ختم مي‌شود. مانند: زهراء، صحراء و.....
اسم منقوص: اسمي است كه به ياي ماقبل مكسور ختم مي‌شود. مانند: داعي، قاضي و ....
اسم صحيح الآخر: اسمي است كه مقصور، ممدود، منقوص نباشد. مانند: العلمْ ، محمّد و ...
منصرف یا غیر منصرف
منصرف: اسمي است كه تنوين مي‌گيرد و غالب اسم‌هاي معرب منصرف است.
غيرمنصرف: اسمي است كه تنوين نمي‌پذيرد و در حالت مجروری به جای کسره فتحه می گیرد واقسام آن عبارتند از: علم مؤنث، علم غيرعربي، صفت بر وزن أفْعَل و مؤنث آن ، اسم شهر و كشور، جمع مكسر بر وزن مفاعل، مفاعيل و....
* اسم غیر منصرف در صورت داشتن ال یا اضافه شدن می تواند کسره بپذیرد .
** اسم همه پیامبران غیر منصرف هستند به جز هفت اسم .(محمد (ص) . صالح . شعیب . شَیث . هُود . لوط .نوح)
چند نمونه از تجزیه ی اسم
الأرض: اسم – مفرد – مؤنث مجازی معنوی – جامد – معرفه به ال-معرب – صحیح الآخر – منصرف .
سفائن: اسم – جمع مکسر ( مفرد آن سفینة و سفینة مؤنث است )جامد – نکره – معرب صحیح الاخر – غیر منصرف.
لیلی: اسم – مفرد – مؤنث حقیقی- جامد – معرفه ( علم )- معرب – مقصور – غیر منصرف .
الکافرون : اسم – جمع مذکر سالم- مشتق ( اسم فاعل )- معرف به ال – معرب – صحیح الآخر –منصرف .
از آنجائیکه ضمیر – اسم اشاره – اسم موصول – اسم شرط – اسم استفهام نیز در زیر مجموعه ی اسم قرار می گیرند ولی در تجزیه تفاوت هایی با اسم های معمولی دارند چند نمونه از تجزیه این اسم ها را برایتان ذکر می کنم .
ضمیر
انتم : اسم – ضمیر منفصل مرفوعی –للمخاطبین (جمع مذکر مخاطب)- معرفه – مبنی بر سکون .
نا: اسم – ضمیر متصل منصوبی یا مجروری- للمتکلم مع الغیر –معرفه – مبنی بر سکون .
ایّاهنّ: اسم – ضمیر منفصل منصوبی – للغائبات (جمع مؤنث غائب ) معرفه-مبنی بر فتح .
اسم موصول
التی : اسم – موصول خاص – مفرد مذکر – معرفه – مبنی بر سکون .
اللذان: اسم – موصول خاص – مثنی مذکر –معرفه – معرب .
من : اسم – موصول عام (مشترک) برای عاقل (انسان) معرفه – مبنی بر سکون.
شرط
مَن : اسم شرط- نکره – مبنی بر سکون .
اینما : اسم شرط- نکره – مبنی بر سکون .
استفهام
اینَ: اسم استفهام – نکره – مبنی بر فتح .
کیفَ: اسم استفهام – نکره – مبنی بر فتح .
حرکت دختر ها در زمان های مختلف
پارسا رحیمی